پخت و پز با عسل طبیعی، زنبورداری، شناخت عسل طبیعی
آیا با عسل شان و خواص درمانی آن آشنا هستید؟
عسل شان یا همان عسل همراه با موم به عسلی گفته می‌شود که داخل سلول‌های شان ذخیره شده باشد. قبل از اختراع اکستراکتور(جهت جدا سازی عسل از موم)، عسل فقط در داخل شان‌ها به بازار عرضه و به فروش می‌رسید. بعد از به‌کار گیری دستگاه اکستراکتور به منظور بالا بردن تولید و عرضه آسان عسل، بیشتر خریداران در امر تولید، بسته‌بندی و توزیع عسل به سمت عسل تصفیه شده گرایش پیدا کردند و در واقع می‌توان گفت امروزه اکثر مردم تصورشان از عسل، همان عسل تصفیه شده است که به صورت مایع عرضه و به فروش می‌رسد. اما با این وجود به طور محدودی عسل شان وجود دارد؛ چرا که افراد خبره در مورد عسل مدعی هستند که موقع استخراج و تصفیه عسل بعضی از مواد آن و عطر و طعم عسل از بین می‌رود که در مورد عسل شان حتی مواد حساس موجود در عسل باقی می‌مانند.
برخی از خریداران برای خرید عسل شان که به شکل جالبی بسته بندی نیز شده است، حاضر به پرداخت مبلغ خیلی بالاتری هستند و زنبورداران نیز به خاطر همین موضوع حاضر به تولید عسل شان با دقت و تلاش بیشتری می‌باشند.
تولید عسل شان
شاید از شنیدن این جمله تعجب کنید اما تولید عسل شان خوب یک هنر است؛ چرا که برای تولید عسل شان زنبورداران کندوهای خود را باید پر جمعیت نگه داشته و مانع از بچه دادن زنبورها شوند و به محض نزدیک شدن شهد اقدامات لازم از جمله دادن با طبقه به کندو یا موم باعث تولید عسل شان شوند. بهترین عسل در جاهای تولید می‌شود که جریان شهد در یک زمان قبل پیش‌بینی در آن نقطه آغاز شود و مدت آن طولانی بوده و رنگ عسل در آن منطقه به صورت یکنواخت باشد؛ در عین حال نیز اینگونه عسل تولید شده دارای سایه‌های از رنگ‌های مختلف می‌باشد.
اکثر مصرف‌کنندگان، عسل شان یکنواخت را ترجیح می‌دهند. چراکه این عسل بهترین طعم را داشته و معمولا گران‌تر است، زیرا در بسته‌بندی طبیعی که توسط زنبور عسل انجام گرفته است و در دسترس قرار دارد. در حالتی که تولید این عسل در کشورهای مثل ایران که به واردات موم متکی هستند با کمبود آن مواجه خواهند شد، البته اصولا در کل جهان مسئله کمبود موم مسئله مهم و حل نشدنی است. عرضه عسل با موم، خطایی بزرگی است و این کار باعث هدر رفتن مقدار زیادی موم در کشور می‌شود، به همین دلیل به زنبوردارن توصیه می‌شود به دلیل کمبود موم در کشور بیشتر عسل خود را بدون موم و به صورت تصفیه شده عرضه کنند.
روش نگهداری عسل شان
تولید و نگهداری عسل شان به دقت بالای نیاز دارد؛ چرا که ارزش آن به ظاهر آن بستگی دارد. چراکه یکی از آفت‌های مهم مربوط به عسل شان، پروانه موم‌خوار است. این حشره نمی‌تواند روی موم‌های سفید زندگی خود را کامل کند ولی ممکن است بعضی از آثار آن باعث کاهش کیفیت عسل شده و روی نظر مصرف‌کننده تاثیر داشته باشد. برای مثال لاروهای کوچک مرده، تونل‌های روی پولک‌های قاب‌های پر از عسل باعث کاهش کیفیت عسل می‌شوند، برای همین بهتر است شان‌ها را با داروهای مجاز و موثر گازی ضد عفونی نموده و یا این‌که آن‌ها را در فریزر قرار دهند.
در بعضی مناطق ایالات متحده برای ضدعفونی کردن شان‌ها علیه پروانه موم خوار از Co2 که منع قانونی در مصرف دارو و مواد غذایی ندارد استفاده می‌شود. همچنین در سال‌های اخیر از اتیلن دی بروماید(E.D.B) استفاده می‌شود. البته مقررات مربوط به آفت‌کش‌ها مرتبط در حال تغییر هستند و برای اطلاع از این تغییرات بهتر است زنبوردارن با مسئولین اجرای مقررات دائما در تماس باشند.
بسته‌بندی عسل شان
این نوع عسل با سه نوع بسته‌بندی به بازار عرضه می‌شود:
1)بسته‌بندی خود زنبور عسل:
در این نوع عرضه، شان را به طور مستقیم داخل کندو گذاشته و بعد از آن‌که توسط زنبور عسل پر شد به همان صورت به بازار عرضه می‌شود.
2)به صورت قطعات بریده شده:
می‌توان تا حدودی مانندخارج کردن عسل به شیوه سنتی، شان عسل را با کاردک نازک و تیز یا ابزار برنده داغ شده مخصوص، به قطعات مختلف بریده و این قطعات را در اتاق گرم، روی شبکه‌های توری فلزی قرار داد تا عسل‌های درون شان‌های بریده شده چکه کرده و کاملا خشک شوند.
سپس آن‌ها را در کیسه پلاستیکی مانند سلوفان یا در جعبه‌های پلاستیکی مخصوص بسته‌بندی کرد.
۳)مخلوط عسل شان و تصفیه شده :
در این روش قطعه‌ای از عسل موم را در داخل قوطی شیشه‌ای دهان گشاد یا جعبه پلاستیکی قرار می‌دهیم و سپس روی آن را تا اندازه معین عسل تصفیه شده می‌ریزیم.
خواص درمانی عسل شان
این نوع عسل همراه با موم، از نظر گرده گل، بره موم (پروپولیس) و موم غنی است. مصرف عسل شان برای سینوزیت، زکام اسپاسمی، ناراحتی‌های تنفسی، ورم معده و ورم لثه بسیار مؤثر است. در رابطه با برفک دهان نیز جویدن عسل شان تاثیر بسزایی دارد.
البته همانطور که قبلا در مطلب مربوط به بره موم نیز به این موضوع اشاره شده است؛ موم زنبور عسل ماده خنثی است که دستگاه گوارش انسان و سایر جانداران قادر به تجزیه مولکول‌های آن نیستند؛ و بعد از مصرف آن، جذب نمی‌شوند و به همان شکل از بدن دفع می‌گردد؛ اما برعکس این ماده توسط پوست به سرعت جذب می‌شود، برای همین از آن در ساخت وسایل بهداشتی آرایشی نظیر کرم‌ها، پمادها، ماسک‌های زیبایی صورت استفاده می‌شود.
در سال 1981به عقیده پزوهشگر آمریکایی جارویس جویدن فرآورده‌های بدست آمده از موم و عسل برای پاک کردن راه‌های بینی و حلق بسیار مناسب هستند و در مورد سینوزیت، تنگی نفس و زکام نیز از آن می‌توان به عنوان دارویی بی‌نظیر استفاده کرد.
برای این کار بهتر است بیماران هر ساعت نصف قاشق مرباخوری عسل با موم را به مدت ربع ساعت بحوند. همچنین این محقق آمریکایی بر این باور است که عسل موجود در شان عسل وقتی با موم مصرف شود یا به صورت موضعی استعمال گردد، واکنش ضدحساسیت ایجاد می‌کند.
در واقع می‌توان گفت عسل شان به ویژه درپوش‌های مومی آن، دارای مواد ضد آلرژی‌زا هستند که توسط زنبورداران عسل تولید می شود. ترکیب این مواد شیمیایی هنوز ناشناخته است. اثر حساسیت زدایی عسل احتمالا مربوط به فعالیت ضد سمیت آن است. طبق تحقیقات مشخص شده که قندهای موجود در عسل اثر ضد سم دارند.
گلیکوژن تولید شده در کبد، در سلول‌های آن ذخیره شده و به عنوان ماده‌ای انرژی‌زا و عامل ضد حساسیت به اندام‌های دیگر جریان می‌یابد. گلیکوژن همچنین می‌تواند باعث بهبود فرایندهای سوخت و ساز در بدن گردد.
جویدن موم عسل باعث از بین بردن پوسیدگی دندان‌ها شده و لثه‌ها را محکم می‌کند. جویدن نُقال‌های تهیه شده با عسل و موم باعث ازدیاد ترشح بزاق جهت فعالیت ترشحی و حرکتی معده و سوخت‌و‌ساز بدن شده و اثر قابل توجهی بروی گردش خون و افزایش ظرفیت کار ماهیچه‌ها خواهد داشت. این نُقل‌ها به افراد سیگاری برای ترک آن بسیار کمک بسیار می‌کند.
معایب مصرف عسل شان (عسل همراه با موم)
معمولاً زنبورداران پس از برداشت شان‌های پر از عسل از کندوها، آن‌های که تمیز و نسبتاً نو و عاری از تخم لارو پروانه‌های موم‌خوار هستند را با دستگاه اکستراکتور داده تا از عسل تخلیه شوند؛ سپس شان‌هایی خالی را در جای مناسبی برای استفاده در سال‌های بعد انبار می‌کنند.
اما همواره تعدادی از قاب‌های پر از عسل ( شان‌ها ) آن‌هایی هستند که چندین سال مورد استفاده قرار گرفته و رنگ آن‌ها حتی سیاه شده است. برای همین زنبوردار معمولاً شان‌هایی را به بازار عرضه می‌کند که چندین سال از آن‌ها استفاده کرده است. چنین شان‌هایی غالباً شکسته،خرد شده، سیاه و عمدتاً آلوده به تخم لارو پروانه ی موم‌خوار هستند.