زنبور عسل
آیا زنبورهای عسل در خطر انقراض هستند؟
برقراری تعادل در طبیعت به شدت وابسته به زنبور عسل است. بسیاری از گیاهان و درختان میوه بدون وجود زنبور عسل قادر به گرده افشانی نیستند. بنابراین اگر زنبورهای عسل از بین بروند. نسل این گیاهان نیز منقرض خواهد شد. در سال‌های اخیر نگرانی‌هایی در خصوص از بین رفتن زنبورهای عسل و متوقف شدن گرده‌افشانی‌های طبیعت ذهن بسیاری از محققان را به خود مشغول کرده است. از این رو از سال ۲۰۰۶ تا کنون محققان در تلاشند تا راهی برای جلوگیری از انقراض زنبورهای عسل و گرده‌افشانی طبیعی گیاهان و درختان بیابند.
زنبورهای عسل چه کارهایی انجام می‌دهد؟
زنبور عسل بر خلاف جثه کوچک خود، یکی از ارکان اصلی طبیعت است. بنابراین مقایسه اندازه فیزیکی زنبور عسل و محیط زیست آن کار درستی نیست. چرا که در این صورت با مقایسه جثه زنبور عسل و بال‌های آن نیز می‌توان به این نتیجه رسید که این حشره اصلا قادر به پرواز نخواهد بود. در حالی که زنبور عسل به گونه‌ی کارآمدی از اجزای بدن خود استفاده می‌کند تا بتواند به طرز ماهرانه‌ای از گلی به گل برود و با جمع کردن گرده گل‌ها، روند گرده‌افشانی برخی از درختان و گیاهان را به سادگی میسر کند. می‌توان گفت بدن زنبور عسل تنها یک ماشین پرواز سریع نیست. بلکه امکان انجام وظایف بسیاری را فراهم کرده است و زنبورهای عسل را به یکی از حشرات شگف‌انگیز طبیعت تبدیل می‌کنند.
آیا زنبورهای عسل پس از یک بار نیش زدن می‌میرند؟
نیش حاوی زهر زنبور عسل یکی از شناخته‌شده‌ترین ویژگی این حشره شگفت‌انگیز است. شناخت این ویژگی برای افرادی که حداقل یک بار در عمر خود در معرض نیش دردناک زنبور قرار گرفته باشند، چندان دشوار نخواهد بود.
عموم مردم معتقدند که هر زنبور عسل در طول عمر خود تنها یک بار قادر است نیش خود را در بدن شکارش فرو کند. اما این باور الزاما صحیح نیست. باید بدانید که نیش زنبور عسل به شکمش متصل است. بنابراین فرو بردن نیش بر پوستی که ضخیم باشد و باعث خارج شدن نیش زنبور را از شکمش شود منجر به مرگ او می‌شود. اما اگر پوست قربانی نیش زنبور به اندازه کافی ضخیم نباشد، این فرآیند منجر به مرگ زنبورهای عسل نمی‌شود. زنبورهای عسل ماده نیز مانند زنبورهای نر قادر به نیش زدن هستند. اما نحوه قرار گرفتن نیش آن‌ها متفاوت‌تر از زنبورهای نر است. جالب است بدانید که رنگ زنبورهای عسل حامل نوعی هشدارهای طبیعی است. داشتن رنگ زرد روشن زنبورهای عسل در حقیقت حامل پیغام هشداری به شکارچیان حشرات است که نشان می‌دهد این نوع زنبورها قادر به نیش زدن هستند.
زنبورهای عسل چگونه می‌بینند؟
چشمان زنبورهای عسل نیز مانند بسیاری دیگر از حشرات ترکیبی از چندین چشم کوچک است که تک به تک تصاویر را دریافت می‌کنند تا تصویری کامل از یک شی را در مغز زنبورهای عسل تشکیل دهند. البته چشم همه زنبورها به این شکل نیست. در هر حال مقایسه کلی زنبورهای وحشی و زنبورهای کندو می‌تواند به نتیجه جامعی منجر شود.
جامعه زنبورها از ملکه، زنبورهای کارگر و زنبورهای عسل تشکیل شده است. زنبورهای عسل زنبورهای نری هستند که طبق نتایج به دست آمدهاز مطالعات هدفمند چشمان بزرگتری نسبت به سایر زنبورهای موجود در کندو دارند تا بتوانند در حین پرواز، ملکه را به درستی هدایت کنند.
مراحل تکامل زنبورهای عسل از زمان تخم‌گذاری تا تبدیل به یک زنبور بالغ
اینکه زنبور عسل چگونه مراحل تکامل خود را طی می‌کند تا به یک زنبور بالغ و کامل تبدیل شود، یکی از رایج‌ترین سوالاتی است که ذهن افراد را به خود مشغول می‌کند. در ادامه ویدئوی کوتاهی از نشنال جئوگرافی را با هم می‌بینیم که مراحل این تکامل را از ابتدا به انتها به درستی نشان می‌دهد.
هر زنبور عسل هدف مشخصی برای خود دارد
تفاوت در چشم‌ها تنها تفاوت میان زنبورهای یک کندو نیست. بلکه برای هر زنبوری که در کندو است، هدف خاصی تعریف شده است. تنها هدف ملکه زنبورها در کندو انجام وظایف ملکه بودن مبنی بر تولید زنبورهای بیشتر است. ملکه بیشتر شبیه مافوق زنبورهای کندو است. او در هر روز بیش از یک هزار تخم را طبق اصول خاص کندو تحت پوشش قرار می‌دهد و قادر است در طول عمر خود چندین بار از نیشش استفاده کند. ملکه زنبورها معمولا بسیار بزرگ‌تر و عظیم‌الجثه‌تر از سایر زنبورهای کندو است و طولانی‌تر از آن‌ها عمر می‌کند. جالب است بدانید که ملکه زنبور در برخی مواقع می‌تواند عمری بیش هشت سال نیز داشته باشد.
متاسفانه طول عمر زنبورهای عسل نر حدود هشت هفته است. این نوع زنبورها نیشی ندارند و تنها هدف آن‌ها در کندو همکاری با ملکه برای تولید زنبورهای بیشتر است. در پایان هر فصل معمولا داخل هر کندو ۲۰۰ زنبور نر یافت می‌شود. هر یک از این زنبورهایی که در پایان فصل زنده بمانند و هنوز در کندو زندگی کنند توسط سایر زنبورها شکار می‌شوند.
اهمیت وجود زنبورهای کارگر
برخلاف زنبور ملکه و زنبورهای نر، زنبورهای کارگر اکثریت زنبورهای موجود در هر کندو را تشکیل می‌دهند. زنبورهای کارگر در هر زمینه‌ای غیر از جفت‌گیری و تولید مثل مشارکت می‌کنند. زنبورهای کارگر در حقیقت زنبورهای ماده‌ای هستند که قادر به تولید مثل نیستند. زنبورهای کارگر کم سن و سال به زنبورهای خانگی معروف هستند. زیرا به انجام وظایفی مانند تمیز کردن خانه، محافظت از کندو در برابر مهاجمان، ارائه خدمات به ملکه و زنبورهای نر و پرورش زنبورهای جوان در کندو تمایل دارند. زمانی که این زنبورها بالغ شوند به زنبورهای کارگر میدانی تبدیل می‌شوند که بیشتر وقت خود را خارج از کندو برای جمع‌آوری گرده، شهد، آب و مواد مورد نیاز برای احیای زنبورهای عسل می‌گذرانند.
طول عمر زنبورهای کارگر بسته به فصل به دنیا آمدنشان متفاوت است و می‌تواند در یک بازه ۶ هفته تا ۹ ماهه متغیر باشد. زنبورهای کارگر از لحاظ فیزیولوژیکی متفاوت از سایر زنبورهای موجود در کندو هستند. زیرا آن‌ها در پاهای عقبی خود سبدی برای جمع‌آوری گرده و یک معده اضافی برای حمل و نگهداری شهد دارند. زنبورهای کارگر همان زنبورهایی هستند که در بیشتر مواقع ممکن است شمارا نیش بزنند.
نقش حیاتی زنبورهای کارگر در گرده‌افشانی گیاهان
زنبورها هنگام جمع‌آوری شهد، گرده‌ی گل‌ها را در سبدهای مخصوص گرده که در زانوهای آن‌ها قرار دارد جمع می‌کنند. زمانی که زنبورهای کارگر برای جمع‌آوری شهد از گلی به گل دیگر می‌روند، گرده‌های گل چسبیده شده به پاهای خود را از گلی به گل دیگر جا به جا می‌کنند و در نتیجه عمل گرده‌افشانی گیاهان توسط آن‌ها صورت می‌گیرد. برخی از گیاهان هرگز گرده‌افشانی نمی‌کنند. بنابراین گرده‌افشانی آن‌ها بدون وجود زنبور عسل ممکن نیست. از این‌رو سلامت زنبور عسل یکی از فاکتورهای حیاتی برای برقرار ماندن اکوسیستم زیست محیطی است.
مطالعات نشان می‌دهد که حدود یک چهارم از گرده‌افشانی درختان میوه از طریق زنبورهای عسل صورت می‌گیرد. به این ترتیب نه تنها گرده‌افشانی گیاهان و درختان بلکه رژیم غذایی انسان‌ها نیز تحت تاثیر زنبورهای عسل قرار دارد. پس از بازگشت زنبورهای کارگر به کندو مابقی گرده گل‌های باقی مانده بر روی پاهای آن‌ها نیز در مخزن مواد غذایی کندو ذخیره می‌شود تا در صورت نیاز توسط سایر زنبورها مورد استفاده قرار گیرد.
ترکیب مورد نیاز برای ایجاد کندو
کندو به خودی خود ترکیبی از موادی از جنس عسل است که با موم ترکیب می‌شوند و ساختار خاصی را شکل می‌دهند. موم ماده خالص خاصی است که تنها توسط زنبورهای کارگر و از طریق غدد ویژه آن‌ها که بر روی شکمشان قرار دارد ساخته می‌شود. موم زنبور عسل ماه‌ها توسط زنبورها فرم‌دهی می‌شود تا به صورت سلول‌های شش ضلعی درآید که هر یک مانند یک اتاق داخل کندو مورد استفاده قرار می‌گیرند. هر یک از این اتاق‌ها کاربردهای مختلفی مانند ذخیره گرده، استقرار زنبورهای نابالغ و … دارند. سلول‌های کندو همچنین برای ذخیره عسل تولید شده توسط زنبورهای عسل و پالایش گرده‌های بازیابی شده از گل‌ها استفاده می‌شوند.
زنبورها در صورت نیاز از عسلی که با شهد گل‌های جمع‌آوری شده در طی چند سال، تغذیه می‌کنند. بنابراین این تضمین وجود دارد که در شرایط آب‌وهوایی سرد که شهد گل در دسترس نیست از طریق کندو به یک منبع غذایی پایدار دست یابند. زیرا در فصول سرد سال می‌توانند از عسل موجود در کندو تغذیه می‌کنند. این عمل باعث می‌شود که دمای بدن زنبورهای عسل به شدت افزایش یابد و از این طریق مانع انجماد کندو در طوفان‌های شدید فصل سرد زمستان شوند.
زنبورهای عسل آفریقایی معروف به زنبورهای کشنده
زنبورهای عسل آفریقایی یکی از معروف‌ترین گروه‌های زنبور عسل هستند که تحت عنوان زنبورهای کشنده نیز شناخته می‌شوند. زنبورهای آفریقایی برای تولید عسل در آب‌وهوای گرم طراحی شده‌اند. یکی از کارهای غیر قابل پیش‌بینی این زنبورها حمله به افرادی است که به لانه زنبورهای آفریقایی نزدیک شده‌اند. این حمله در بسیاری از موارد می‌تواند منجر به مرگ افراد شود. زنبورهای آفریقایی پس از آزاد شدن تصادفی در برزیل طی تحقیقات علمی به ایالات متحده سفر کرده و شروع به تولید عسل در شرایط گرمسیری کردند.
آیا زنبورهای کشنده در ایالات متحده نیز وجود دارند؟
هر چند میزان حملات زنبورهای آفریقایی در ایالات متحده انگشت شمار بوده است. اما مردم این حملاتوحشتناک را هرگز از یاد نخواهند برد. طبق اظهارات مردم پریدن در آب نیز به هنگام حملات زنبورهای آفریقایی موثر نیست و این زنبورها تا زمانی که فرد از آب بیرون آید، منتظر او می‌مانند. طبق تجربه این افراد بهترین راه برای فرار از زنبورهای عصبانی، دویدن بر روی یک خط صاف و اطمینان از باز نبودن بازوها و بسته نگه داشتن دهان در طول فرار به محوطه بسته‌ای مانند خانه یا داخل ماشین است که تعداد انگشت شماری از زنبورها به داخل راه یابند.
در صورت استفاده از ماشین به عنوان یک محیط بسته نیز بهتر است قبل از باز کردن پنجره مسیر کوتاهی به رانندگی سپری شود تا سایر زنبورها فرد را گم کنند. سپس باید پنجره‌ها را باز شده و زنبورهای داخل ماشین را به بیرون هدایت شوند. توجه داشته باشید که آتش‌نشان‌هایی که تحت عنوان اداره مقابله با زنبورهای آفریقایی فعالیت می‌کنند برای کشتن این نوع زنبورها از فوم ضخیم استفاده می‌کنند.
دلیل انقراض زنبورهای عسل چیست؟
آیا زنبورها در خطر انقراض هستند؟ هر چند زنبورهای عسل آفریقایی به انسان‌ها آسیب می‌رسانند. اما در حال حاضر انسان‌ها تهدید بزرگتری برای سایر زنبورهای عسل تبدیل شده‌اند. بی‌نظمی‌های ایجاد شده در محیط زیست کره زمین در سال‌های اخیر به یکی از دلایل عمده انقراض زنبورهای عسل تبدیل شده است.
کاهش جمعیت زنبورهای عسل تنها نگرانی ایجاد شده برای محیط زیست نیست. بلکه انقراض زنبورها می‌تواند زندگی انسان‌ها را نیز تحت تاثیر قرار دهد. موضوعی که مطمئنا برای همه افراد ساکن زمین حائز اهمیت است. اما چرا زنبورهای عسل در حال انقراض هستند؟ هیچ کس دقیقا دلیل این فاجعه را نمی‌داند. اما چیزی که مشخص است این است که تعداد زنبورهای عسل به شدت در حال کاهش است. در سال ۲۰۰۷ زنبورداران متوجه شدند که میزان مرگ و میر زنبورهای عسل اروپایی به ۳۰ الی ۷۰ درصد زنبورهای موجود در هر کندو رسیده است. دلایل احتمالی نیز برای این خسارت پیش‌بینی شده است.
نظریه‌های موجود در خصوص خطر انقراض زنبورهای عسل ( CCD یا Colony collapse disorder ( چیست؟
برخی معتقدند زنبورها به دلیل کمبود پروتئین که ناشی از بیماری‌های عفونی مانند ویروس پارالایز اسرائیل است، در معرض خطر انقراض قرار گرفته‌اند. برخی دیگر بر این باورند که دخالت انسان‌ها در مهندسی محیط زیست مانند افزایش سموم زیست محیطی، آفت‌ها، آلودگی هوا و … عامل اصلی کاهش بی‌سابقه جمعیت زنبورهای عسل است. در حال حاضر اکثریت قریب به اتفاق بر این باورند که سندرم بیماری‌های خاصی مانند ویروس پارالایز که منجر به ایجاد جهش در تولید پروتئین توسط زنبورهای عسل شده است، عامل اصلی انقراض زنبورهای عسل است.
با وجود اینکه تحقیقات متعددی در زمینه دلایل انقراض جمعیت زنبور عسل صورت گرفته است. هنوز پاسخ قطعی در این مورد وجود ندارد. اما محققان همواره امیدوارند تا بتوانند با یافتن راه‌هایی از انقراض زنبورهای عسل پیشگیری کرده و یا این میزان را به حداقل برسانند. زیرا حیات کره زمین به شدت تحت تاثیر این حشرات مفید است.
توضیحات بیشتر در مورد فرار زنبورهای عسل یا نابودی ناگهانی کلنی های زنبورعسل را در ویدئو زیر ببنید
سیاره ما به زنبورهای عسل نیاز دارد!
زنبورهای عسل حشرات شگفت‌انگیزی هستند که حیات روی کره زمین را تحت تاثیر خود قرار می‌دهند. تا جایی که می‌توان گفت فعالیت این موجودات کوچک اثر پروانه‌ای بر روی حیات کره زمین دارد. زیرا بیشتر محصولات و مواد غذایی مورد نیاز انسان و سایر جانوران به گرده‌افشانی این حشرات وابسته است.
منبع : earthsfriends