همه چیز در مورد زنبور درمانی

مردم از  هزاران سال قبل از محصولات زنبور عسل از جمله عسل، گرده، موم و زهر آن استفاده می‌کنند. اولین نقاشی‌ها از افراد در حال جمع آوری عسل بر روی سنگ‌های ماقبل تاریخ با قدمتی نزدیک به 9000 سال در اسپانیا ثبت شده است. در علم پزشکی نیز در حدود 1550 سال پیش از میلاد در مصر باستان بیانگر این است که از عسل برای درمان زخم‌ها استفاده می‌شد و زنبور درمانی قدمتی بسیار بیش از تصور ما دارد.

جالب اینجاست که اسکندر مقدونی نیز درد مفاصل خود را با نیش زنبور معالجه می‌کرد و بعدها نیز فردی به نام چارلمگان،  فاتح فرانکی و امپراتور رومی که بخش اعظم اروپا را در قرون وسطی متحد کرده بود، ادعا کرد که توسط نیش زنبور از نقرس نجات پیدا کرده است.

در مورد زنبور، عسل و گرده تقریباً در همه کتاب‌های مقدس و فرهنگ باستانی، از جمله تلمود ، کتاب مقدس و قرآن و همچنین کتیبه‌های باستانی از شرق، روم و یونان باستان نام برده شده است. در حقیقت، محصولات زنبور عسل به عنوان منابع غذایی مغذی، مقوی سلامتی، داروها، اکسیرهای جوانی و بیماری‌های جسمی مورد توجه قرار گرفته است.

در یکی از نوشته‌های بقراط آمده است که عسل و گرده باعث گرمی مزاج، تمیز کردن و درمان زخم‌ها، از بین برنده ترک‌های لب، نرم شدن زخم‌ها می‌شوند.

همه چیز در مورد زنبور درمانی

با وجود آن‌که عسل خواص درمانی بسیاری دارد؛ اما ما هنوز در مورد پتانسیل زنبورها یا محصولات آن‌ها و در کل عسل درمانی به عنوان دارو اطلاعات کمی داریم. تا 200 سال پیش، مردم هنوز فکر می‌کردند که عسل از بهشت ​​می‌آید  و تا اواخر دهه 1900 دانشمندان ترکیب شیمیایی زهر زنبور را متوجه نمی‌شدند.

اصطلاح آپیتراپی به معنای استفاده از عسل، زهر ، گرده و ژل رویال به عنوان دارو است. در این مقاله، ابتدا نگاهی خواهیم کرد به کاربردهای تاریخی و حکایات محصولات زنبور عسل و سپس به برخی تحقیقات مبتنی بر شواهد ثبت شده نگاهی می‌اندازیم که حاوی چند نوع کاربرد پزشکی مدرن از عسل است.

عسل

عسل نه تنها از زنبورهای عسل بلکه زنبورهای بی‌پروا ، زنبورهای عسل و مورچه‌های عسل نیز به دست می آید. بسته به گل‌های که از آن شهد عسل بدست می‌آید، تفاوت زیادی در رنگ و طعم عسل وجود دارد. مدت طولانی است که از عسل برای درمان آلرژی استفاده می‌شود. با این حال  پیشنهاد شده است که به دلیل آلرژی افراد و با توجه به جغرافیا متفاوت، عسل مورد استفاده بهتر است که محلی باشد.

عسل خاصیت ضد میکروبی دارد و از آن برای درمان زخم‌های خارجی و زخم بستر استفاده می‌شود. نکته قابل توجه، وجود دو نوع ماده ضد باکتری در عسل است که آن‌ها را مهارکننده می‌نامند. در حالی که یکی از این مهارکننده‌ها در اثر گرما یا نور تخریب می‌شود و از پراکسید هیدروژن حاصل شده است، این در حالی است که ماده دیگری گرمازا بوده و پس از قرار گرفتن در گرما تجزیه نمی‌شود.

همچنین از عسل درمانی برای درمان سرفه، زخم، کولیت و سایر بیماری‌های دستگاه گوارش استفاده شده است.

 گرده زنبور

گرده زنبور عسل از گل‌ها تولید می‌شود در واقع زمانی که زنبورها در حال جمع‌آوری شهد هستند به بدن آن‌ها چسبیده و آن‌را روی بدن خود حمل می‌کنند. گرده زنبور عسل سرشار از اسیدهای آمینه آزاد، قندها و آنزیم‌هاست. برخی از کارشناسان گرده زنبور عسل را به عنوان یک غذای عالی می‌شناسند. در حقیقت، گرده زنبور حاوی 50 درصد پروتئین بیشتر از گوشت می‌باشد.

در اینجا برخی از داروهای ثبت شده از گرده زنبور عسل ذکر شده است:

• ضد افسردگی
• تعدیل کننده اشتها
• سلامت مغز،قلب ، کبد و پروستات
• فشار خون
• اسهال
• یبوست
• سرطان
• اختلالات خود ایمنی (به عنوان مثال ، تیروئیدیت ، لوپوس ، اسکلروز مولتیپل و سلیاک)
• هیپرتروفی خوش خیم پروستات
• جلوگیری از دست دادن حافظه

بره موم

بره  موم چیست؟ بره موم در واقع همان “سیمانی” است که آجرها را در کنار هم نگه می‌دارد. بره موم زنبور عسل از صمغی که زنبورها از گیاهان و درختان جمع می‌کنند؛ بدست می‌آید. ترکیب آن بر اساس فصل ، خاک ، آب و هوا و نوع گیاه متفاوت است.

بره موم سرشار از موم، روغن‌های اساسی، انواع ویتامین‌ها به عنوان مثال A ، B1 ، B2 ، C و E و مواد معدنی به عنوان مثال منیزیم، مس، روی ، آهن و ید است.

بره موم دارای خواص ضد باکتریایی، ضد تب ، ضد سرطان و ضد ویروسی است.

بره موم دارای کاربردهای پزشکی متفاوتی از جمله موارد زیر است:

• فرسایش حاد لثه
• فرسایش مزمن لثه
• درد دندان
• بیماری پریودنتال
• تورم لثه
• بازسازی بافت
• زگیل‌های خارجی
• پسوریازیس

زهر درمانی

درمان با زهر زنبور عسل (BVT)  سابقه طولانی دارد. چندین قرن است که برای درمان آرتریت روماتوئیداز زهر زنبور عسل  استفاده می‌شود. درمان با زهر به دو روش ابتدا با نیش زنده و سپس با تزریق BVT می‌باشد. همچنین ‌از زهر زنبور عسل برای چندین دهه در درمان مولتیپل اسکلروزیس استفاده شده است.

پزشک آمریکایی دکتر بدوگ اف، کتابی تأثیرگذار با عنوان درمان زهر زنبور عسل نوشته است. در دهه 1930  این کتاب با الهام از چارلی مراس، زنبوردار ورمونت، شروع به معالجه افرادی که  ورم مفاصل خود رنج می‌برند با استفاده از نیش زنده زنبور عسل آغاز کرد.

زهر زنبور دارای مواد مختلفی است که بیش از 60 جزء آن شناسایی شده است ، از جمله ترکیباتی با اثرات ضد میکروبی و ضد التهابی.

BVT  روش درمانی است که در آن مشاهده شده است که نه تنها علائم بیماری را درمان می‌کند بلکه پاتوژنز یا پیشرفت بیماری را  نیز کند می‌کند. از BVT برای درمان آرتروز، نورالژی بعد از تبخال و کپسولیت چسب استفاده شده است. همچنین در تمرین طب سوزنی نیز کاربرد دارد.

اما این نکته بسیار مهم است که حدود سه درصد از افراد بعد از نیش حشرات دچار آنافیلاكسی می‌شوند، و این مورد بسیار حساس می‌باشد که این افراد باید از BVT خودداری کنند.

ژل رویال

ژل رویال گران‌ترین و با ارزش‌ترین محصول زنبور عسل است. این ژل از غدد در  زنبوران کارگر ترشح می‌شود و به لارو ملکه تغذیه می‌شود. ژل رویال مانند مخاط است و گاهی اوقات “شیر زنبور عسل” نیز نامیده می‌شود.

ژل رویال با بیش از 50 درصد آب دارای انواع  قندها و پروتئین‌هاست. این ماده دارای خاصیت ضد باکتری و ضد قارچ است.

ژل رویال برای درمان پرکاری کلسترول خون و پوکی استخوان ، بهبود عملکرد شناختی و کمک به بهبود زخم و ترمیم بافت کاربرد دارد.

مبانی شواهد عسل به عنوان دارو

تمام موارد استفاده شده در بالا از چگونگی استفاده از عسل ، گرده و سایر محصولات زنبور عسل برای درمان بیماری‌های کاملا تجربی و قابل مشاهده هستند اما با این وجود فاقد پشتیبانی علمی ثبت شده می‌باشند.

تحقیقات در مورد استفاده از عسل برای درمان بیماری‌ها و کاربردهای آن وجود دارد. با این وجود ، عسل به عنوان درمانی برای شرایط خاص مورد مطالعه قرار گرفته است. برای مثال چند مورد از آن‎‌را با هم مرور می‌کنیم.

درمان سرفه کودکان با عسل

سرفه ثانویه به عفونت تنفسی فوقانی ویروسی (بدون عفونت قبلی) در بین کودکان بسیار شایع است. سرفه شبانه نه تنها برای کودک بلکه برای والدین ان‌ها نیز بسیار آزاردهند است؛ علاوه بر آن کودک نیاز به استراحت دارد، اما سرفه از استراحت و بهبودی سریع‌تر کودکان جلوگیری می‌کند.

روش‌های درمانی خانگی بسیاری برای برطرف کردن سرفه وجود دارد؛ انواع مختلفی از داروها برطرف کننده سرفه، ضد تب (کاهش دهنده تب) و آنتی هیستامین‌ها بدون نسخه وجود دارد. با این حال ، داده‌ها حاکی از این است که این داروها گاها نه تنها تاثیری نداشته که بسیار خطرناک نیز می‌باشند.

یک بررسی متاآنالیز کوکران شامل 8 کارآزمایی با 616 کودک مبتلا به سرفه ناشی از سرماخوردگی ویروسی، نشان می‌دهد که داروهای OTC که برای درمان سرفه استفاده می‌شوند، باعث کاهش دفعات یا شدت سرفه، تولید خلط یا سرفه نمی‌شوند. علاوه بر این ، دکسترومتورفان و دیفن هیرامین دو ماده مشترک موجود در آماده سازی OTC هنگام تسکین علائم سرفه یا مشکلات خواب بهتر از دارونما نبودند.

علاوه بر این، حتی کدئین، که مدت طولانی به عنوان بهترین درمان سرفه در کودکان شناخته می‌شد ، اثبات نکرده است که در درمان سرفه از دارونما موثرتر باشد. در کودکان به ویژه عوارض جانبی ناخوشایند مصرف کدئین، از جمله اضطراب، آرام بخش، استفراغ، مشکلات تنفس و اختلال در ضربان قلب را به همراه دارد..

یافته‌های چندین مطالعه نشان می‌دهد که یک دوز یک عسل ممکن است سرفه و ترشح مخاط را در کودکان کاهش دهد. عسل طبیعی در کاهش دفعات سرفه  طبیعت آزار دهنده سرفه و شدت آن مؤثرتر از مصرف دکسترومتورفان با طعم عسل است. همچنین نشان داده شده است که عسل در كودكان و والدین كیفیت خواب را بهبود می‌بخشد. سرانجام ، WHO از سال 2001 تاکنون عسل را برای درمان سرفه توصیه می‌کند.

به طور کلی، عسل شاید نه چندان ارزان باشد اما بی خطر بوده و به ماده‌ای قابل پیش‌بینی در درمان تبدیل شده است. لطفاً توجه داشته باشید كه نباید عسل را برای كودكان كمتر از 12 ماه تجویز كرد ، زیرا می تواند به همراه خود Clostridium botulinum  داشته باشد که سبب ایجاد بوتولیسم می‌شود،  بوتولیسم بیماری نادری  است كه منجر به فلج می‌شود. بنابراین، برای کودکان عسل باید همیشه پاستوریزه شود.

عسل به عنوان درمان موضعی برای زخم‌ها

یک بررسی منظم کوکران در سال 2015 که توسط ژول و نویسندگان آن صورت گرفته است ، 26 کارآزمایی تصادفی و شبه تصادفی را ارزیابی کرده است که عسل را به عنوان درمانی برای زخم حاد یا مزمن ارزیابی می‌کند.

به گفته نویسندگان این مطالعه:

به نظر می رسد عسل  در درمان سوختگی‌های جزئی  بسیار سریع‌تر از درمان‌های معمول اثر بخش بوده است. گذاشتن گاز استریل آغشته به عسل بر روی زخم حتی بعد از عمل، نشان داده است که سرعت روند بهبود آن به طرز چشمگیری افزایش یافته است.

به عبارت دیگر، به نظر می‌رسد که عسل به بهبود زخم کمک می‌کند. با این حال، بسیاری از شواهد تجزیه و تحلیل کیفیت پایین عسل در درمان، مغرضانه و نادرست است.

داده مطالعات دیگر نشان می‌دهد که عسل می‌تواند به جلوگیری از عفونت زخم و کاهش التهاب کمک کند و همچنین باعث بهبودی سریع محل زخم می‌شود. به طور خاص، عسل ممکن است مونوسیت ها را تحریک کند تا فاکتورهای رشدی را بهبود بخشد.

عسل برای درمان درد پس از تونسیلکتومی در کودکان و نوجوانان

بعضی افراد به دلایل مختلف لوزه‌های خود را یا در سنین کودکی و یا حتی در بزرگسالی عمل کرده و بیرون آورده‌اند. عمل بیرون اوردن لوزه علاوه بر درد ، خونریزی باعث اثرات منفی جدی نیز هستند.

به نظر می‌رسد نتایج حاصل از یک کارآزمایی کنترل شده در سال 2014 توسط محققان ایرانی منتشر شده در ژورنال بین المللی دهان و دندان کودکان، نشان می‌دهد که عسل به بهبودی بعد از عمل لوزه در کودکان در سنین 5 تا 15 سال کمک می کند.

این کارآزمایی شامل 80 شرکت کننده بود که 40 نفر به گروه آزمایش و 40 نفر به گروه کنترل اختصاص داده شدند. شرکت کنندگان در گروه آزمایش با آنتی بیوتیک، استامینوفن و عسل بعد از  عمل لوزه تحت درمان قرار گرفتند. در حالی که ، افراد گروه کنترل آنتی بیوتیک و استامینوفن دریافت کردند.

محققان موارد زیر را کشف کردند:

• درد در بین اعضای گروه کنترل شدیدتر بود (کسانی که عسل دریافت نکردند)
• شرکت کنندگان که عسل دریافت کرده‌اند برای کاهش درد به استامینوفن کمتری نیاز داشتند
• افرادی که عسل دریافت کرده‌اند سریع‌تر بهبود یافته و سریع‌تر رژیم طبیعی خود را از سر گرفتند
• كسانی كه عسل دریافت كرده بودند ، كمتر از شدت درد بیدار می‌شدند

زنبور درمانی و ام اس

 

بیماری ام اس نوعی بیماری التهابی خود ایمنی است که در آن، پوشش سلول‌های عصبی مغز و نخاع آسیب می‌بینند. در این نوع بیماری سیستم اعصاب مرکزی دچار مشکل شده و اطلاعات درون مغز و بین بدن و مغز مختل می‌شود. علت اصلی مبتلا شدن به این بیماری تا کنون مشخض نشده، تنها عوامل مختلفی که در آن دخیل هستند؛ مانند دلایل محیطی، عفونی، ژنیتیکی و دلایل مربوط به سیستم ایمنی بدن مشخص شده است.

برای بیماری ام اس نیز درمان قطعی شناخته نشده است. در سال‌های اخیر مطالعاتی در مورد اثرات زهر زنبور بر روی بیماری‌های تحلیل دهنده سیستم عصبی مانند آلزایمر، پارکینسون و ام اس به وجود آمده است.

ترکیبات فعال در زهر زنبور عسل، سبب انتقال سیناپسی را ارتقا بخشیده، فعالیت حرکتی را افزایش می‌دهد و بافت‌های آسیب دیده عصبی که ممکن است در نتیجه بیماری ام اس غلاف‌های عصبی تشکیل دهد را در هم می‌شکند. همچنین طبق نتایج این تحقیقات استفاده از زهر زنبور عسل عملکرد سیستم عصبی را بهبود بخشیده و علائم فرسایشی بر روی سیستم عصبی به شدت کاهش یافته است.در طب شرقی از سالیان دور برای مدت طولانی است که در تمام متون تخصصی پزشکی در مورد زنبور درمانی و استفاده از زهر زنبور در مقابل واکنش‌های التهابی مرتبط با آرتروز و سایر بیماری‌های التهابی، نقشی ضدالتهابی یا ضددرد ایفا می‌کند.

در سال ۲۰۰۳، تحقیقی توسط پژوهشگر جی. لی و همکارانش انجام شد؛ که در این تحقیق چگونگی تسلط زهر زنبور بر اختلاف سلول خودایمنی و نفوذ به نخاع در موش‌های مبتلا به EAE که معمولاً در آزمایشات مربوط به MS به عنوان مدل استفاده می‌شوند مورد بررسی قرار گرفتند. به دلیل این‌که بسیاری از ویژگی‌های بالینی و پاتولوژیکی التهاب مغزی-نخاعی خودایمنی تجربی (EAE) شباهت زیادی به MS دارد. نتایج بدست آمده در مورد بیماری ام اس نیز قابلا استناد می‌باشد.

نتایج این تحقیقات نشان داده است که درمان ام اس با زهر تعداد سلول‌های T CD4(+)CD25(+)Foxp3(+) را افزایش و از تکثیر سلول T CD4(+) در محیط آزمایشگاهی جلوگیری کرد. حیواناتی که درمان ام اس (MS) با زهر زنبور عسل برای آن‌ها استفاده شده بود، همچنین در این روش درمانی نفوذ و مورفولوژی حفظ شده کمتری را در مقایسه با حیوانات درمان شده به‌وسیله محلول نمکی از خود نشان دادند. جالب توجه است که زمانی که سلول‌های T CD4(+)CD25(+)Foxp3(+) با استفاده از آنتی‌بادی ضد CD25 کاهش یافت، اثرات درمانی زهر زنبور بر EAE نیز از بین رفتند.

نتیجه کلی این تحقیق نشان می‌دهد که زهر زنبور می‌تواند عامل درمانی بالقوه‌ای برای اثرات ضدالتهابی در یک مدل حیوانی EAE باشد.

نتیجه

هنوز اطلاعات زیادی در مورد پتانسیل عسل و سایر محصولات زنبور عسل برای بهبودی وجود دارد. اثرات دارویی این محصولات به احتمال زیاد چند عاملی است و موارد زیر را شامل می‌شود: اثر اسمزی ، محتوای پراکسید هیدروژن ، محتوای غذایی، محتوای آنتی اکسیدان، پروستاگلاندین‌ها، اکسید نیتریک، محتوای پراکسید هیدروژن و سیستم ایمنی بدن.

قبل از مصرف عسل، گرده زنبور عسل، زهر زنبور عسل و غیره به عنوان درمان، بهتر است ابتدا با پزشک خود مشورت کنید. پزشک شما در سنجش شدت بیماری و علائم شما کمک خواهد کرد و مناسب‌ترین نوع درمان احتمالی را ارائه خواهد داد.