صابون دست ساز و پیشینه ساخت آن دقیق مشخص نیست توسط چه کسی در چه کشور به وجود آمده است؛ یا اولین بار در کجا مورد استفاده قرار گرفته است. بشر از سال‌ها قبل متوجه شده است که با مخلوط مواد چرب و خاکستر حاصل از سوختن گیاهان می‌توان ماده‌ای تولید کرد که خاصیت پاک‌کنندگی داشته باشد.

موضوع مشخص در مورد پیشینه صابون‌های دست‌ساز آن است که ایرانیان قبل از یونانیان و رومیان به خواص صابون و استفاده آن برای نظافت و یا حمام پی برده بودند.

قدیمی‌ترین صابون دست ساز ایران

صابون مراغه شهری در آذربایجان شرقی یکی از قدیمی‌ترین و طبیعی‌ترین صابون‌های دست ساز به حساب می‌آید که در ساخت آن از هیچ‌گونه مواد شیمیایی و فرایندهای تولید ماشینی استفاده نمی‌شود .

این صابون سنتی که از دنبه گوسفند و سود سوزآور تهیه می‌شود هیچگونه افزودنی شیمیایی و مواد صنعتی ندارد و فقط از مواد کاملا طبیعی عمل آوری می‌شود. صابون دست ساز مراغه در سه نوع زرد و سفید و سیاه ساخته شده است که نوع زرد و سفید آن هیچ‌گونه تفاوتی جز رنگ با هم ندارند.

صابون چیست؟

اکثر صابون‌های دست و بدن  که در بازار وجود دارند، از هر نوع مایع یا جامد، علی‌رغم ظاهر صابون‌ بر اساس تعریف FDA اصلا صابون نیستند و در واقع تنها از نوعی پاک‌کننده‌های ( Detergent ) شیمیایی و عوامل سخت‌کننده و کف‌آور سینتتیک تشکیل شده‌اند. مزیت اصلی‌شان قیمت به نسبت ارزان‌تر آنهاست؛ چرا که بر خلاف صابون‌های دست ساز  عاری از روغن‌های مغذی و پاک‌کنندگی طبیعی نمک‌های قلیایی اسیدهای چرب هستند.

گروه دیگر از صابون‌ها هستند که مطابق تعاریف تنظیم شده FDA از واکنش “صابونی شدن” میان اسیدهای چرب و ماده‌ی قلیایی حاصل شده اند و عامل پاک‌کننده آن‌ها فقط و فقط نمک‌های قلیایی محصول واکنش مذکور است. صابون معروف داو از این گروه است؛ اما با این وجود باز هم تمام مواد موجود در صابون‌های دست ساز را ندارند.

دلیل پاک‌کنندگی صابون چیست؟

با توجه به ساختار مولکولی و خاصیت امولسیون صابون می‌توان دلیل عمل پاک کنندگی صابو‌ن‌ها توضیح داد. علت بیشتر آلودگی نتیجه ترکیبات چربی و روغنی است که برای زدودن آن‌ها معمولا از صابون‌ها استفاده می‌شود. صابون‌ها از دو جزء آب‌گریز (رادیکال هیدروکربنه  CH3-(CH2)n ) و آب‌دوست ( سرنمکی صابون +COO-Na – ) تشکیل شده‌اند.

به دلیل وجود این دو ماده در صابون است که مولکول‌های صابون از طرفی قابلیت انحلال در آب و از طرف دیگر قابلیت حل نمودن چربی‌ها را دارند.

هر گاه در مخلوط آب و روغن مولکول‌های صابون وجود داشته باشد این ترکیب میان دو مایع آب و روغن دخالت کرده و موجب آمیختن آن‌ها با یکدیگر می‌شود، در واقع زنجیره هیدروکربنی که ساختار غیر قطبی آلی دارد،  به آسانی با مولکول‌های چربی که آن‌ها نیز غیر قطبی هستند  مخلوط شده و  در حالی که گروه  +COO-Na  شدیدا قطبی ست، بخش آب‌دوست صابون را تشکیل می‌دهد به علت آب پوشیده شدن وارد لایه آبی شده و بدین ترتیب مولکول‌های صابون در فصل مشترک روغن و آب قرار می‌گیرند.

در این ترکیب به وجود آمده چربی در اثر تکان و بهم خوردن مایع به ذرات کوچک شکسته شده و با مولکول‌های صابون آب‌پوشیده می‌شوند، در این حالت اگر آب و صابون به اندازه کافی باشند روغن از سطح مورد نظر شسته می‌شود.

منظور از صابون‌های ارگانیک چیست؟

هر زمانی که صحبت از صابون‌های ارگانیک و گیاهی در میان باشد در واقع منظور صابو‌های طبیعی و دست ساز است. در تولید صابون‌های دست ساز از چربی یا روغن، آب، مواد صابون پزی، روغن‌های لازم و یا رنگ‌های طبیعی اسفاده می‌شوند. مزیت اصلی صابون‌های ارگانیک نسبت به سایر صابون‌ها استفاده از ترکیبات تولید شده از گیاهان و حیوانات ارگانیک می‌باشد و این یعنی گیاهانی که با سم پاشی و کودهای شیمیایی پرورش داده نشده‌اند. پس، صابون های ارگانیک، صابون‌های طبیعی هستند، البته یک مرحله بهتر از هر نوع صابون دست ساز دیگری هستند.

تفاوت صابون های جامد و مایع

تفاوت این دو نوع صابون در نوع ماده قلیایی استفاده شده  در ترکیب آن‌هاست. چنانچه ماده قلیایی استفاده شده در ترکیب صابون سدیم هیدروکسید باشد صابون حاصل جامد  و چنانچه ماده قلیایی مصرفی پتاسیم هیدروکسید باشد صابون حاصل مایع خواهد بود.

دلیل استفاده از صابون دست ساز و گیاهی

استفاده از محصولات گیاهی برای پوست، روش‌های زمان‌بری دارد، روش‌های درمانی مانند بخور دادن یا کمپرس، پماد و ضماد‌ها تنها راه استفاده از مواد موثر گیاهان برای پوست است و زمان بر بودن بخور یا کمپرس شرط مهم بهرمندی از خواص گیاهان را با مشکل رو به‌رو می‌کند؛ در این میان استفاده از صابون‌های کاملا گیاهی و دست ساز ساده‌ترین شکل استفاده از خواص گیاهان دارویی و پاکسازی همزمان پوست از آلودگی‌های محیط بدون استفاده از مواد شیمیایی است.

شستشوی روزانه صورت و بدن با صابون‌های گیاهی و طبیعی بر سلامت و بهداشت پوست و مو تأثیر بسیار مفیدی می‌گذارد.یکی از بهترین صابون‌های دست ساز که نه تنها باعث خشکی پوست نشده بلکه پوست را نرم، کرده و خاصیت روشن کنندگی و التیام دهنده  پوست می‌باشد، صابون دست ساز عسلی است.

بهترین و اولین مزیت صابون‌های ارگانیک چیست؟

صابون‌های دست ساز دارای ترکیبات طبیعی و مشتق شده از گیاهان مانند روغن، گلیسیرین و روغن‌های اسانس است. در عوض، صابون های صنعتی، از ترکیباتی با عوامل پایه نفتی، رایحه و رنگ‌های مصنوعی و نگه دارنده های خطرناک تشکیل شده‌اند.

علت احساس متفاوتی که اکثر مصرف‌کنندگان صابون‌های دست ساز دارند نیز به دلیل بهتر بودن آن‌هاست که باعث بهبود شرایط پوست مانند اگزما و آکنه می‌شود تا اینکه باعث التهاب بیشترشان باشد.

این صابون‌ها برای محیط زیست نیز بهترند و تولید ترکیبات و ساخت آن‌ها تاثیر کمتری بر روی محیط زیست می‌گذارد؛ از این‌رو این ترکیبات به سادگی در محیط زیست تجزیه می‌شوند و مشکلات کمتری را ایجاد می‌کنند؛ زیرا ترکیبات شناخته شده در صابون‌های دست ساز به عنوان ترکیبات بی خطر و امن شناخته شده و نیاز به تست‌های سلامت حیوانات نیز ندارد.

برخی از ترکیبات بد صابون‌های صنعتی و تجاری

برخی ترکیبات موجود در صابون‌های صنعتی و تجاری عبارتند از:

• سورفاکتانت‌ها
• پارابن‌ها
• عطرهای مصنوعی

هر سه این مواد، ترکیبات شیمیایی داشته که به مرور زمان در بافت‌های شما یا طبیعت انباشته شده و خطرات جبران ناپذیری را به همراه خواهد داشت.

چرا شرکت‌های تولید کننده محصولات پوست و مو از ترکیبات مصنوعی استفاده می‎کنند؟

شاید علت‌های زیادی برای تولید محصولاتی با ترکیبات شیمیایی درباره بهداشت و پوست و مو وجود داشته باشد اما در این میان سه دلیل عمده آن عبارتند از:

• ترکیبات ارزان‌تر از ترکیبات طبیعی
•  تولید و نگهداری ساده‌تر
•  تولید آسان‌تر برای رسیدن به نتیجه مطلوب و دقیق

انواع صابون های دست ساز

صابون‌های دست ساز با طیف گسترده‌ای از چربی‌ها و رایحه‌ها ساخته می‌شوند؛ برای مثال روغن نارگیل، کره کاکائو، روغن کرچک، روغن زیتون، کره انبه و روغن آووکادو همگی می‌توانند مورد استفاده قرار بگیرند. بسیار مهم است که از محصولاتی با کیفیت بالا  و مواد ارگانیک بهره در ساخت صابون دست ساز استفاده شود. یکی از بهترین صابون‌های دست ساز صابون دست ساز عسلی ست که باعث شادابی، نرمی و روشن شدن پوست شما می‌شود.

صابون های دست ساز برای انواع پوست‌ها

– صابون دست ساز مخصوص پوست خشک

اگر پوست خشکی دارید بهتر است از صابون‌های دست ساز روغن نارگیل و عصاره بادام استفاده کنید.

– صابون دست ساز مخصوص پوست چرب

صابون دست ساز مخصوص پوست‌های چرب بهتر است صابون لیمو یا نعنا است.

– صابون دست ساز مخصوص لایه برداری

صابون‌های دست ساز حاوی دانه‌های قهوه، نمک دریا، بلغور جو دوسر، شکر و خشخاش در ترکیب خود برای لایه برداری بهتر هستند.

– صابون دست ساز مخصوص آشپزخانه

در آشپزخانه می‌توانید به جای مایع از صابون‌های خانگی یا دست ساز استفاده کنید.برای این موارد از صابون‌های با عصاره مرکبات مانند لیمو و پرتقال استفاده کنید.

– صابون دست ساز ضد جوش

افراد دارای پوست چرب بیش از باقی افراد دیگر در معرض جوش زدن هستند. بنابراین اگر پوست شما چرب است باید صابون دست سازی حاوی لیمو، زرد چوبه( به دلیل خاصیت جوان‌سازی)، روغن زیتون (خاصیت ضدعفونی کننده)، روغن درخت چای (آبرسانی و لایه بردار و ضد لک)، عصاره انار(خاصیت آنتی باکتریال) استفاده کرد.